ต้อยติ่ง พืชสมุนไพรที่เป็นได้ทั้งไม้ประดับและให้สรรพคุณทางยาที่หลากหลาย

ต้อยติ่ง เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก เจริญเติบโตได้ดีทั้งในสภาพแวดล้อมที่แดดจัดหรือในร่ม มักออกดอกในช่วงฤดูฝน เมล็ดจะอยู่ในฝัก โดยฝักอ่อนจะมีสีเขียว ฝักแก่จะมีสีน้ำตาล หากนำไปแช่น้ำหรือสัมผัสกับความชื้นมาก ๆ เข้าก็จะแตกตัวออกมา เหมือนกับสมัยเด็ก ๆ ที่เราต่างนำเมล็ดต้อยติ่งไปแช่น้ำเล่นให้แตกตัวออกมานั่นเอง นอกจากนี้ต้นต้อยติ่งเป็นพืชที่ให้สรรพคุณทางยาจนเปรียบเสมือนเป็นยาสมุนไพรรักษาอาการต่าง ๆ ได้อย่างดีเลย

ข้อมูลเกี่ยวกับต้นต้อยติ่ง

ชื่อภาษาอังกฤษ:Waterkanon

ชื่อวิทยาศาสตร์: Ruellia tuberosa

ตระกูลพืช: Acanthaceae

ถิ่นกำเนิดของต้นต้อยติ่ง

ต้นต้อยติ่งมีถิ่นกำเนิดมาจากประเทศอเมริกาใต้ โดยได้ถูกนำมาปลูกเพื่อประดับในสวนเพื่อตกแต่งบ้านเรือนและสวนหย่อมให้ดูสวยงาม แต่ด้วยความที่ต้นต้อยติ่งนั้นแพร่พันธุ์ได้ง่าย เพียงแค่อาศัยความชื้นเพื่อให้ฝักเมล็ดแตกตัวออก เมล็ดก็จะกระเด็นและแพร่พันธุ์อย่างรวดเร็ว ปัจจุบันเราจึงเห็นต้นต้อยติ่งได้ทั่วไปตามริมถนน ไม่เพียงแต่ตามสวนหรือตามบ้านเรือนเท่านั้นอีกต่อไป นอกจากนี้ ต้นต้อยติ่งยังถือว่าเป็นวัชพืชต่างถิ่นของเหล่าเกษตรกรอีกด้วย จึงทำให้หลาย ๆ คนรู้สึกว่าต้นต้อยติ่งไม่ใช่พันธุ์ไม้ที่น่าสนใจอะไรมากนัก

ปลูกต้นต้อยติ่งบริเวณไหนถึงจะดี

ต้นต้อยติ่งถือเป็นอีกหนึ่งพรรณไม้ที่เลี้ยงง่ายโตไว แถมยังสามารถขยายพันธุ์ได้เองโดยที่ผู้ปลูกไม่จำเป็นต้องเอาใจใส่มากนัก หากพูดถึงสภาพแวดล้อมในอุดมคติของต้นต้อยติ่ง คือ บริเวณกลางแจ้ง โดยสามารถปลูกได้ในดินทุกรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นดินชื้นหรือดินแห้ง แถมหากสภาพแวดล้อมที่ปลูกไม่มีแสงแดดมากนัก ต้นต้อยติ่งก็ยังสามารถเจริญเติบโตได้ดี

ส่วนประกอบของต้นต้อยติ่ง

ต้นต้อยติ่งเป็นไม้ล้มลุกที่มีขนาดสูงเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 20-30 เซนติเมตร แต่ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ด้วย โดยต้นต้อยติ่งสายพันธุ์ไทยนั้นมักมีความสูงมากกว่าต้นต้อยติ่งฝรั่ง เป็นต้น

• ลักษณะลำต้น:ลำต้นของต้นต้อยติ่งนั้นมักจะมีขนอ่อน ๆ ขึ้นปกคลุมอยู่ทั่วลำต้น
• ลักษณะใบ: ใบของต้อยติ่งเป็นใบเดี่ยวที่มักออกเรียงกันเป็นคู่ ๆ ตามข้อของลำต้น ใบมีสีเขียวเป็นรูปวงรี ปลายใบมีลักษณะมน แต่โคนใบมีลักษณะเรียวแหลม ขอบใบเรียบ แต่อาจดูเหมือนเป็นคลื่น ๆ เล็กน้อย
• ลักษณะดอก: ดอกของต้อยติ่งที่พบได้ทั่ว ๆ ไปมักมีสีม่วงอมน้ำเงิน แล้วแต่สายพันธุ์ บางสายพันธุ์อาจมีสีชมพูและสีขาวด้วย เวลาออกดอกมักจะออกเป็นช่อ ๆ หรือออกเป็นดอกเดี่ยว ๆ
• ลักษณะฝัก:เมล็ดต้อยติ่งหรือฝักต้อยติ่งมักคุ้นหูกันในชื่อของเม็ดเป๊าะแป๊ะ เพราะเมื่อถูกน้ำจะแตกตัวออกและส่งเสียงดังแป๊ะ! ลักษณะเมล็ดจะเป็นแบบฝักยาว เมื่อโดนความชื้นหรือโดนน้ำจะแตกตัวออกเป็น 2 ซีก ภายในฝักจะมีเมล็ดอยู่ประมาณ 8 เมล็ด

ต้นต้อยติ่ง มีสายพันธุ์ใดบ้าง

โดยทั่วไปแล้วต้นต้อยติ่งนั้นมีอยู่ 2 สายพันธุ์ด้วยกัน นั่นคือ ต้อยติ่งไทย และต้อยติ่งฝรั่ง (บางแห่งเรียกต้อยติ่งเทศ) โดยทั้ง 2 สายพันธุ์นั้นมีดอกที่คล้ายคลึงกันมาก แต่ก็ยังมีความแตกต่างอยู่บ้าง ดังนี้

ความแตกต่างระหว่างต้อยติ่งไทยและต้อยติ่งฝรั่ง

• ลักษณะความสูงของลำต้น: ต้อยติ่งฝรั่งจะสูงประมาณ 20-30 เซนติเมตร แต่ต้อยติ่งไทยจะสูงประมาณ 60-100 เซนติเมตร
• ลักษณะของใบ: ต้นต้อยติ่งฝรั่งมีใบเล็กกว่าของต้นต้อยติ่งไทย
• ลักษณะของดอก:ต้อยติ่งไทยมักมีดอกสีน้ำเงินม่วงที่พบได้มาก แต่ต้อยติ่งฝรั่งมีทั้งดอกสีม่วง สีชมพู และสีขาว
• ความรวดเร็วในการเติบโต: ต้นต้อยติ่งฝรั่งเจริญเติบโตได้รวดเร็วกว่าต้นต้อยติ่งไทย

ต้นต้อยติ่งสามารถเติบโตได้ในทุกสภาพแสง ไม่ว่าจะเป็นแสงกลางแจ้ง แสงแดดรำไรหรือในที่ร่มก็สามารถเจริญเติบโตได้ดี หากนำไปวางไว้ในที่ที่แสงแดดส่องถึงจะออกดอกมากและเพิ่มอัตราการติดเมล็ดได้ดีเมื่อดอกร่วงอีกด้วย

ต้นต้อยติ่งชอบน้ำปานกลาง แนะนำให้รดน้ำพอชุ่ม ๆ แต่ไม่ควรชื้นแฉะจนเกินไป ความถี่ในการรดน้ำ แนะนำให้อยู่ที่ประมาณ 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์

ดินที่เหมาะสมต่อการปลูกต้นต้อยติ่ง คือ ดินที่มีความร่วนซุยและสามารถระบายน้ำได้ดีและถึงแม้ว่าจะสามารถทนความแห้งแล้งหรืออยู่ได้ในที่ที่มีสภาพน้ำขัง แต่ควรระวังเรื่องโคนเน่าและรากเน่าด้วย

สรรพคุณของต้นต้อยติ่ง

ต้นต้อยติ่งนั้นสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ทั่วทั้งลำต้น โดยสรรพคุณทางยาของต้นต้อยติ่งหลัก ๆ แล้วจะอยู่ที่
ราก แต่ส่วนอื่น ๆ ก็สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย โดยประโยชน์ของต้อยติ่ง มีดังนี้

• ราก: สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการล้างพิษในกระแสเลือด ด้วยการช่วยทำให้อ้วกและช่วยขับปัสสาวะเพื่อขับของเสียในร่างกายออกมา อีกทั้งยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการรักษาโรคเกี่ยวกับไตและโรคไอกรนได้อีกด้วย
• ใบ: สามารถนำมาดับกลิ่นได้ ไม่ว่าจะเป็นกลิ่นตัว กลิ่นเท้า หรือกลิ่นปาก อีกทั้งยังมีคุณสมบัติในการต่อต้านการเสื่อมถอย จึงนิยมนำมาสกัดเป็นสมุนไพรชะลอวัย
• เมล็ด: ในเมล็ดต้อยติ่งมีสารลูทอีโอลิน ซึ่งเป็นสารที่พบได้ในน้ำนมแม่ จึงมีสารอาหารสูง อีกทั้งยังมอบคุณสมบัติด้านความงาม ช่วยเติมเต็มความชุ่มชื้น ต่อต้านอนุมูลอิสระ และยังต่อต้านเชื้อโรคต่าง ๆ อีกด้วย

ต้นต้อยติ่ง พืชล้มลุก อุดมไปด้วยคุณค่าทางการแพทย์

ต้นต้อยติ่งอาจไม่ได้โดดเด่นหรือสร้างรายได้มหาศาลจนถูกยกย่องว่าเป็นพืชเศรษฐกิจ แต่หากพูดถึงเรื่องความนิยมในการนำมาใช้เป็นสมุนไพรรักษาโรค ต้นต้อยติ่งถือว่าเป็นที่นิยมใช้ในหลากหลายประเทศ ไม่ว่าจะเป็นหมอยาพื้นบ้านไทยที่ใช้ส่วนต่าง ๆ ของต้นต้อยติ่งในการปรุงยาหรือหมอยาแผนโบราณในรัฐหนึ่งของอเมริกาใต้ที่นิยมใช้ต้อยติ่งในการขับพยาธินอกจากนี้ ในประเทศไต้หวันยังนิยมใช้ส่วนประกอบของต้นต้อยติ่งใส่ลงไปในเครื่องดื่มสมุนไพรอีกด้วย เราจะเห็นได้ว่าหลายพื้นที่ทั่วโลกใช้ส่วนประกอบของต้นต้อยติ่งในเชิงการแพทย์ ยืนยันได้จากการศึกษาจากสำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ที่ค้นพบว่าสารสกัดจากพืชตระกูลต้อยติ่งมีฤทธิ์ลดระดับไขมันในเลือดได้

จากข้อมูลทั้งหมดทำให้เราเปลี่ยนมุมมองต่อต้นต้อยติ่งใหม่ จากไม้ประดับริมทางที่หลาย ๆ คนมองข้าม กลายเป็นพืชสมุนไพรที่ให้คุณประโยชน์มากมายทางการแพทย์ ทั้งนี้ เนื่องจากต้นต้อยติ่งสามารถขยายพันธุ์ได้เองและเติบโตได้เร็ว จึงไม่เป็นที่นิยมปลูกในเชิงเศรษฐกิจกันมากนัก ยกเว้นปลูกเพื่อประดับสวนและเพื่อความสวยงาม

ที่มา : kaset.today